Toekomstverdriet en toverkracht

Ik schreef begin dit jaar een blog over de periode na het overlijden van mijn moeder. Hoe ik me in een ondertussen-fase voelde zitten: de liminale fase. De fase waarin ik me een beetje losgezongen en verloren voelde: wie en wat ben ik en hoe ga ik weer verder. En ik ging weer verder, vond een weg en belandde toen in weer een nieuwe liminale fase, samen met jullie allemaal.

Achtbaan

Ik zag een lezing van antropoloog Jitske Kramer en zij gaf woorden aan hoe ik me voelde. Ze vertelde over de collectieve cultuurshock waar we in zitten en de verschillende fasen daarin. We zitten in een soort achtbaan waarin we heen en weer schieten in hoe we ons voelen. We barsten soms van de energie en maken er het beste van. En soms zakken we in heimwee en toekomstverdriet, zeker naarmate het langer gaat duren. Dat was bij mij ook zo. Ik was blij met werk wat er nog was, maakte me nog niet veel zorgen en had vooral veel energie en vond het wel spannend en gezellig allemaal. Dat veranderde wel. Toen de tijd vorderde, schoot ik in stemming onder het nulpunt en dat is herkenbaar voor de eerste cultuurshock: het is echt en het gaat voorlopig niet meer weg. We verliezen energie, we krijgen heimwee naar dingen die niet meer mogen, naar mensen die we niet meer live mogen en kunnen zien. We krijgen door dat het niet voor even is, maar dat we hier misschien wel aan moeten gaan wennen.

Back to the roots

We komen terecht in de tweede cultuurshock. Wat moet ik als ik dit niet meer kan blijven doen? Wil ik nog wel elke dag in de file zitten als ik straks weer “gewoon” aan het werk ga? Is dit hoe mijn werk er uit zal komen te zien? ik weet niet of dat wel wil/volhoud. Behoorlijk existentiële vragen die voorbij kwamen in coachgesprekken die ik voerde en vragen die ik zelf ook herkende.

In deze tweede cultuurshock gaan mensen hun overtuigingen aanpassen of op z’n minst ter discussie stellen: Waar ben ik van? Wat is de bron/de kern? Wil ik nog wel terug? Zo’n cultuurshock brengt je weer terug tot de basis, je identiteit. Als dit een film was…. wat is dan het verhaal? En welke rol speel ik in dat verhaal? Dit zijn mooie vragen die in mijn coachgesprekken voorbij komen.

Hollen of stilstaan

En dan gaan we met z’n allen langzaamaan weer aan het werk, scholen beginnen weer: op weg naar het abnormale normaal. In het begin helemaal hyper en vol energie, als koeien die na het voorjaar weer naar buiten mogen. En daarna de realisatie dat dingen echt niet meer normaal zijn, de wereld is anders. En zo komen we terecht in de derde cultuurshock: de terugkeershock. Niemand weet precies hoe het moet, hoe het eruit moet gaan zien. En hoe je je daarin staande moet houden. Je zoekt naar zekerheden, maar er is juist twijfel. Belangrijke waarden zijn nu juist stilte en stilstaan in plaats van rennen en roepen. In bescheidenheid, het “niet weten” met elkaar open onderzoeken wat er mogelijk is.

En wat een rollercoaster aan emoties. Die hoor ik ook bij coachees die ik (online) spreek. Boosheid, frustratie, vermoeidheid, angst en verdriet. Van alles komt er voorbij, en soms ook nog door elkaar. We noemen het “stress” om het zo een naam te geven, maar dat zou te simpel zijn.

Soorten verdriet

Bij mij helpt het om namen, fasen en begrippen te hangen aan wat ik voel en ik merk dat het mijn coachees ook helpt. Ze komen binnen vol oordelen over zichzelf. Dat ze zo moe zijn terwijl ze toch niet zoveel gedaan hebben. Dat anderen toch zoveel klussen in huis hebben gedaan en zij nog niet. Dat ze zich zo nutteloos voelen. En onzeker over de toekomst. Er komt van alles voorbij. En als ze dan horen dat meer mensen dit voelen en we ontleden samen waar het vandaan komt, dan valt het oordeel over zichzelf een beetje weg. Duiding geeft duidelijkheid, voor zover dat kan.

Relatietherapeut Esther Perel schreef er een mooi blog over, ze gaf namen aan ongrijpbare gevoelens die ik merkte bij coachees en ook bij mezelf. We hebben last van “prolonged uncertainty”: uitgestelde onzekerheid. Wanneer stopt ons gevoel van onzekerheid? Daar willen we vanaf, we willen ons weer veilig voelen en wanneer kan dat weer? Niemand die het weet. En daar voelen we ons onzeker over.

We zijn zoveel kleine en grote onmeetbare en ongrijpbare dingen kwijtgeraakt de afgelopen maanden, we kunnen ze niet eens meer precies aanwijzen. Ze geeft dat de prachtige Engelse term “ambiguous loss”. Omdat het op zoveel terreinen is, is het moeilijk om precies te weten waarover we verdriet hebben. Maar dat het er is, vertelt ons lijf ons wel. Rouw-expert David Kessler zegt hierover: “we are not used to  his kind of collective grief in the air”.

En tenslotte is er de vrees over wat er zou kunnen gebeuren met mensen van wie we houden, of misschien is het helaas al gebeurd. Veel mensen hebben last van “anticipatory grief”: angst dat we mensen kunnen gaan verliezen en verdriet over het verlies van menselijk contact omdat we in quarantaine zitten.

Dat ondefinieerbare onderbuikgevoel. Gebruik niet het containerwoord stress, zegt ze, maar sta stil bij wat er is en probeer het te ontleden, geef die verschillende gevoelens een naam, dat is belangrijk voor je (mentale en fysieke) gezondheid.

Leegte geeft ruimte

En ik slinger nog steeds heen en weer tussen allerlei gevoelens, hier in het ondertussen, in die liminale fase. Ik zit in een film waar ik mijn rol heel graag zelf wil bepalen. Want er is tijd om dat te doen. Ik voel ruimte om te kiezen voor de juiste vorm, die bij mij past. Deze leegte geeft dus gek genoeg ook ruimte. Ruimte om te herontdekken waar mijn echte toverkracht zit. En als ik die leegte probeer zo snel mogelijk te vullen met activiteiten die niet uit mezelf komen, dan verlies ik meer dan ik win.

Ontdekken van jouw ruimte?

Wil jij ook ontdekken waar jouw ruimte zit? En wil je meer inzicht en misschien grip op jouw “stress”? Bel me dan of stuur een bericht op 06-29159659 of info@katconsult.nl. Of kijk eens op www.ikzoekeencoach.org.