Het nieuws was verwacht en toch schrok ik ervan. Denker des Vaderlands René Gude is niet meer. Zijn hervonden optimisme was zo besmettelijk en daarmee leek hij voor mij een beetje onsterfelijk. Helaas, dat bleek niet zo te zijn. Maar zijn denkwijzen en spreuken blijven bestaan en klinken na in mijn hoofd.

Rene verstond de kunst om iets te zeggen, wat ik las en dan een paar zinnen verder dacht: maar wat zei hij nou eigenlijk precies? Om vervolgens de betreffende passage weer terug te lezen en er een klein pareltje uit te vissen. Telkens weer een nieuwe en filosofisch passende gedachte voor een juist moment.

Zo herlas ik dit weekend zijn levenslessen die eind vorig jaar in de Volkskrant verschenen. Levenslessen van iemand die leefde in “borrowed time”, hoe krachtig wil je ze hebben. Ik heb er een paar uitgekozen die ik graag wil delen.

Ga vooral te rade bij anderen

Hoe herkenbaar in de tijd van individualisme, de maakbaarheid van de samenleving, het gevoel dat je sterk moet zijn en je eigen boontjes moet kunnen doppen. Maar hoe vaak worden wielen niet opnieuw uitgevonden, door iedereen in z’n eentje? ‘Je moet alles maar een beetje zelf uitzoeken, lijkt het. Maar dat is natuurlijk onzin. Het is onzin want alles ís al uitgezocht, door iedereen die dat ook weer hoogst individueel en strikt persoonlijk heeft gedaan. Schaam je niet en ga vooral te rade bij anderen.‘

Niet meer twijfelen dan nodig is, je leert er verder niks van

Gude haalt zijn geliefde Descartes aan: “als je voor zo’n baaierd aan mogelijkheden staat en eigenlijk geen idee hebt waar je moet beginnen, ben je weliswaar vrij – want je bent vrij om iets te kiezen – maar het is wel de laagste vorm van vrijheid. Wanneer je blijft hangen in al die mogelijkheden en de twijfel daarover, komt er niks van je terecht. Je bereikt pas de hoogste graad van vrijheid als je uit alle oneindige mogelijkheden díé richting kunt kiezen waarvan je denkt: that’s it. En dat je dan ook niet meer twijfelt.” De mooie paradox: vrijheid is verbondenheid.

Streef naar ruimdenkendheid

Een hele mooie gedachte: “ruimdenkendheid en grootmoedigheid maken elke samenscholing van mensen gemakkelijker.” En hij geeft ons allemaal hoop en een opsteker mee door daaraan toe te voegen: “Daar kun je jezelf in trainen.”

Mensen die te kritisch zijn op zichzelf, moeten milder worden.

Tja, als dat toch eens kon, hoor ik je al denken. Een doordenker die Gude daarbij geeft: “Ons soort mensen moet uitkijken dat we niet een zelfbeeld creëren dat nog veel lager is dan het beeld dat de buitenwereld van ons heeft. Dat is een valkuil, een defensieve weg naar geluk, je dekt je in tegen afwijzingen.” Je vult dus in hoe jij denkt dat anderen over jou denken en je gaat daarbij maar uit van een negatief beeld, dan kan het alleen maar meevallen. Maar wat als het eigenlijke beeld eigenlijk best ok is? Dan doe je jezelf behoorlijk tekort.

Neem steeds de tijd om terug te kijken naar wat je hebt gedaan, en doe dat met een zekere mildheid.

Deze laatste levensles neem ik me vooral ter harte. Hoe makkelijk is het voor mij om terug te kijken en iets aan te wijzen wat ik net anders of beter had willen doen. En dan ben je eigenlijk nooit tevreden. “Wie denkt dat hij alles volledig verkeerd heeft aangepakt, laadt zichzelf op met de ambitie om het allemaal héél anders te gaan doen. En dat is zwaar. Misschien lukt het, maar het is zwaar. Je kunt misschien beter een beetje instemmender kijken naar wat er is geweest. Dan wordt het leven draaglijker.” Zo mooi om in Renés verhaal te lezen dat hij het eigenlijk allemaal niet anders had willen doen, hoe hij met mildheid vertelt over zijn worstelingen en fouten, die allemaal nodig waren om dat te doen wat hij allemaal heeft gedaan en heeft betekend.

We blijven aan je denken René Gude, dank voor je mooie gedachten en levenslessen.

[bron foto: fragment De wereld draait door]